Yorumunuzdaki tespit genel anlamda doğrudur, ancak bazı detayları biraz daha netleştirelim:
Sünek ve Sünek Olmayan Davranış:
Sünek Davranış: Yapısal elemanların deprem sırasında plastik şekil değiştirme yaparak enerji yutma yeteneğine sahip oldukları durumdur. Yönetmelikte sünek davranışa karşı gelen iç kuvvetler olarak ifade edilen kuvvetler, genel olarak eksenel kuvvet (
N), eğilme momenti (
M) ve burulma momentidir (
T). Bu kuvvetler için ayrı bir süneklik tanımlanmıştır.
- Sünek Olmayan (Gevrek) Davranış: Elemanların plastik şekil değiştirmeye gidemediği, dolayısıyla enerji yutma kapasitesinin olmadığı durumdur. Bu durum, özellikle kesme kuvvetleri (V) için geçerlidir. Yapı elemanlarının kesme kuvvetlerine karşı gevrek davranış göstermesi nedeniyle, kesme kuvvetleri sünek olmayan iç kuvvet olarak ele alınır.
R ve D Katsayılarının Kullanımı:
R ve D katsayıları, yönetmelikte aşağıdaki prensiplere göre kullanılır:
- R katsayısı:
R katsayısı, yapı sisteminin deprem enerjisini ne kadar etkin biçimde yutabileceğini (sünekliğini) temsil eder.
- Bodrumlu binalarda üst bölüm (bodrum üstü) için üst taşıyıcı sisteme ait süneklik düzeyine göre (Rüst) seçilir.
- Bodrum katlarında ise yönetmelik gereği sabit bir değer olan (Ralt/I)=2.5(R_{alt}/I) = 2.5 kullanılır. Bu değer bodrum katlarının rijit ve sınırlı sünek yapısını temsil eder.
- D katsayısı:
D katsayısı, sünek olmayan davranışın etkisini hesaplarda artırarak güvenli tarafta kalmayı sağlar. Özellikle kesme kuvvetleri (V) için kullanılır
- Üst bölümde(bodrum üstü):
- Sünek davranış iç kuvvetleri (N, M, T) D katsayısı ile çarpılmaz, doğrudan kullanılır.
- Sünek olmayan iç kuvvet (kesme kuvvetleri V) ise hesaplanan değerlerin Düst katsayısı ile çarpılmasıyla bulunur.
- Daha sonra, üst bölümün tüm iç kuvvetleri (hem sünek hem sünek olmayan kuvvetler), eşdeğer taban kesme kuvveti büyütme katsayısı ile artırılır.
- Alt bölümde(bodrum katları):
- Sünek davranış iç kuvvetleri (N, M, T), üst ve alt yükleme durumları sonucu oluşan iç kuvvetlerin toplamından doğrudan alınır.
- Sünek olmayan iç kuvvetler (V) ise özel bir kombinasyonla hesaplanır:
(2. Yu¨kleme durumu ic¸ kuvvetleri×Dalt)+(0.6×1. Yu¨kleme durumu alt bo¨lu¨m ic¸ kuvvetleri×Du¨st)(\text{2. Yükleme durumu iç kuvvetleri} \times D_{alt}) + (0.6 \times \text{1. Yükleme durumu alt bölüm iç kuvvetleri} \times D_{üst}
Özet:
İç Kuvvet Tipi | Üst Bölüm İçin Hesap | Alt Bölüm İçin Hesap |
---|
N, M, T | Doğrudan alınır (D katsayısı yoktur). | İki yükleme durumundan elde edilen toplamdır. |
V | İç kuvvetler Düst ile çarpılır. | İç kuvvetler, özel kombinasyonla Dalt ve Düst ile çarpılarak hesaplanır. |
- R katsayısı ise bodrumlu binalarda üst ve alt bölümlerde sabit değil, farklı seçilerek yönetmelikteki tanımlamalara göre iç kuvvetleri belirlemek için kullanılır.
Sonuç olarak sizin ifade ettiğiniz genel anlayış doğrudur:
- Sünek davranış iç kuvvetleri (N, M, T) için D katsayısı kullanılmaz.
- Sünek olmayan davranış iç kuvvetleri (V) için D katsayısı kullanılır.
- R ve D katsayılarının kullanımı sadece katın rijit olması ile değil, iç kuvvetin sünek ya da sünek olmayan (gevrek) davranışına göre de belirlenir.
Yönetmeliğin mantığı tam olarak sizin anladığınız gibidir ve ideCAD hesap raporlarında da bu mantığa uygun tablolar yer almaktadır.