Öncelikle tüm ideYAPI ailesine selamlar.
Özellikle binalarda diyafram seçimi ve döşemelerde deprem etkisi altında oluşan gerilmelerin hesabı konusunda yönetmelik ve literatürden kendi anladıklarım çerçevesinde meslektaşlarımla (tabi ki ideYAPI sorumluları ile de) hem bir tartışma hem de fikir alışverişi olması açısından böyle bir konu başlığı açmayı uygun gördüm. Konu biraz detaylı olduğu için uzun bir paylaşım olacaktır. Sabrınız için şimdiden teşekkür ederim.
Bu yazıda yönetmelik maddeleri ve bu maddelerden çıkarımlarımı tek tek yazarak en sonunda da değerlendirme yapacağım.
- A2 ve A3 türü düzensizliklerinin bulunduğu binalar yarı rijit diyafram ile modellenir.
B) TDBY 2018’de bina diyafram çözümlerinin temeli elastik (yarı rijit) diyafram hesabı üzerine oturtulmuş, döşemelerin iki boyutlu ‘levha’ ya da ‘kabuk’ olarak modellenmesi öngörülmüştür. Buna istinaden TBDY 2018 Madde 4.5.6.3’de;
-A2 ve A3 türü düzensizliklerinin bulunmadığı,
-Düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin meydana gelmeyeceğinin beklendiği,
-Planda düzenli binalarda (burada planda düzensizlik olarak tanımlanan (Tablo 3.6) A tipi düzensizliklerin hepsi de anlaşılabilir) tam rijit diyafram kabulü yapılabilir.
-A2 ve A3 türü düzensizliklerinde ve kirişsiz döşemeli binalarda döşemelerin sonlu elemanlarla çözüleceği açıkça ifade edilmiştir. Ancak koyu yazdığım ifadelerin mantığı gereği her halükarda döşemelerin bina hesabına dahil edilmesi gerektiğinin daha doğru olduğu anlaşılmaktadır.
-Rijit bodrum katı ve dolayısı ile geçiş döşemeleri bulunan her binanın düzensizlik durumuna bakılmaksızın yarı rijit diyafram ile modellenmesi gerekmektedir.
-7.11.3 tek başına okunduğunda kirişli, kirişsiz tüm binaların elastik diyafram kabulüne göre modelleneceği belirtilmektedir.
-Yukarıda zikredilen bir sonraki maddede ise A2 ve A3 türü düzensizliklerin olduğu kirişli binalarda 7.11.3’te verilen koşulların sağlanması gerektiği tekraren zikredilmiş.
-Böylece 7.11.4 sanki 7.11.3’ün ön şartı olarak yazılmış intibaını uyandırmasına rağmen, gerek 7.11.3’ün bu maddeden önce gelmesi, gerekse 7.11.3’ün bu maddenin alt başlığı değil kendi başına bir madde olması nedeni ile anlam karmaşası oluşturulmuş.
***Kendi anladıklarımı özetleyecek olursam;
1) Rijit diyafram kabulünün kullanımı yönetmelikte belirli şartlara bağlanmış olup, yönetmelikte adı geçtiği şekilde elastik diyafram yada döşemelerin iki boyutlu sonlu eleman olarak modellenmesi her şart altında kullanılabilir. Zaten 4.5.10.4 maddesi gereğince elastik diyafram kabulü ile hesaplanan binaların da arka planda rijit diyafram olarak ta çözülüp düşey taşıyıcı elemanların bu ikisinden meydana gelen zarfa göre tasarımının yapılması gerekmektedir. (ideStatik bunu otomatik olarak yapıyor)
2) Yarı rijit diyaframın kullanılması zorunlu olan binalar;
i) A2 veya A3 türü düzensizliği olan binalar,
ii) Kirişsiz döşemeli binalar,
iii) Rijit bodrum katları dolayısı ile geçiş katı döşemeleri bulunan binalar,
iv) Başka bir sebeple geçiş katlarının ve döşemelerinin oluştuğu binalar,
3) Yarı rijit diyaframın kullanılması konusunda yoruma dayalı yönlendirilen binalar;
i) Düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin meydana geleceği, planda düzensiz binalar. (Buradan benim anladığım; kiriş derinlikleri ve düşey taşıyıcı sistem kesitlerine kıyasla çerçeve açıklığı fazla olan veya A1 düzensizliği olan binalar)
4) Burada kendi adıma dikkatimi çeken asmolen yada nervür diye tabir edilen tek veya çift yönlü dişli döşemeler ve bu döşemelerde kullanılacak bina diyaframı konusunda herhangi bir hususa değinilmemiş olması.
5) Döşemelerdeki düzlem içi kuvvetlerin araştırılması ve düşey taşıyıcılara deprem etkilerinin güvenle aktarılmasının hesapla gösterilmesi hususunda, elastik diyafram yada sonlu eleman tabiri ile döşemelerin bina hesabına dahil edilmesinin şart koşulduğu her binada yapılması gerektiğini anlıyorum. (İlgili maddeler 3.6.2.2, 4.5.6.5, 4.5.7.1, 4.5.7.3, 7.11.3, 7.11.5)
6) Son olarak programla alakalı düzenlenmesi gerektiğini düşündüğüm hususlar;
i) Analiz ayarları sihirbazında herhangi bir katı veya katları rijit olarak seçilen binalarda diyafram tipi seçiminde ‘Rijit Diyafram’ seçiminin inaktif hale getirilmesi,
ii) 7.11.3 ve 7.11.5 maddeleri tahkikinin sadece A2 veya A3 düzensizliğinin işaretlendiği binalarda değil geçiş döşemelerinin bulunduğu veya kirişsiz binalarda da yapılması, en azından bunun analiz ayarlarında opsiyon olarak seçilebilmesi. (Geçiş döşemeleri olan, A2 ve A3 düzensizliği olmayan bir binada döşemelerde bu tahkiklerin yapılması neticesinde çıkan olumsuzlukları gösteren örnek bir projeyi gönderi ekinde paylaşıyorum.)
Özellikle binalarda diyafram seçimi ve döşemelerde deprem etkisi altında oluşan gerilmelerin hesabı konusunda yönetmelik ve literatürden kendi anladıklarım çerçevesinde meslektaşlarımla (tabi ki ideYAPI sorumluları ile de) hem bir tartışma hem de fikir alışverişi olması açısından böyle bir konu başlığı açmayı uygun gördüm. Konu biraz detaylı olduğu için uzun bir paylaşım olacaktır. Sabrınız için şimdiden teşekkür ederim.
Bu yazıda yönetmelik maddeleri ve bu maddelerden çıkarımlarımı tek tek yazarak en sonunda da değerlendirme yapacağım.
- A2 ve A3 türü düzensizliklerinin bulunduğu binalar yarı rijit diyafram ile modellenir.
B) TDBY 2018’de bina diyafram çözümlerinin temeli elastik (yarı rijit) diyafram hesabı üzerine oturtulmuş, döşemelerin iki boyutlu ‘levha’ ya da ‘kabuk’ olarak modellenmesi öngörülmüştür. Buna istinaden TBDY 2018 Madde 4.5.6.3’de;
İfadesi yer almaktadır. Madde 4.5.6.3’den de anlaşıldığı üzere rijit diyafram modeli sadece belirli şartları sağlayan binalarda kullanılabilir. Buna göre;
-A2 ve A3 türü düzensizliklerinin bulunmadığı,
-Düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin meydana gelmeyeceğinin beklendiği,
-Planda düzenli binalarda (burada planda düzensizlik olarak tanımlanan (Tablo 3.6) A tipi düzensizliklerin hepsi de anlaşılabilir) tam rijit diyafram kabulü yapılabilir.
-A2 ve A3 türü düzensizliklerinde ve kirişsiz döşemeli binalarda döşemelerin sonlu elemanlarla çözüleceği açıkça ifade edilmiştir. Ancak koyu yazdığım ifadelerin mantığı gereği her halükarda döşemelerin bina hesabına dahil edilmesi gerektiğinin daha doğru olduğu anlaşılmaktadır.
-Rijit bodrum katı ve dolayısı ile geçiş döşemeleri bulunan her binanın düzensizlik durumuna bakılmaksızın yarı rijit diyafram ile modellenmesi gerekmektedir.
-7.11.3 tek başına okunduğunda kirişli, kirişsiz tüm binaların elastik diyafram kabulüne göre modelleneceği belirtilmektedir.
-Yukarıda zikredilen bir sonraki maddede ise A2 ve A3 türü düzensizliklerin olduğu kirişli binalarda 7.11.3’te verilen koşulların sağlanması gerektiği tekraren zikredilmiş.
-Böylece 7.11.4 sanki 7.11.3’ün ön şartı olarak yazılmış intibaını uyandırmasına rağmen, gerek 7.11.3’ün bu maddeden önce gelmesi, gerekse 7.11.3’ün bu maddenin alt başlığı değil kendi başına bir madde olması nedeni ile anlam karmaşası oluşturulmuş.
-Ayrıca rijit diyafram kabulünün matematiksel modeli dolayısı ile kirişlerdeki eksenel kuvvet hesaplanamamakta olup TBDY 2018 madde 7.4.1.2 tahkiki yapılamamaktadır.
***Kendi anladıklarımı özetleyecek olursam;
1) Rijit diyafram kabulünün kullanımı yönetmelikte belirli şartlara bağlanmış olup, yönetmelikte adı geçtiği şekilde elastik diyafram yada döşemelerin iki boyutlu sonlu eleman olarak modellenmesi her şart altında kullanılabilir. Zaten 4.5.10.4 maddesi gereğince elastik diyafram kabulü ile hesaplanan binaların da arka planda rijit diyafram olarak ta çözülüp düşey taşıyıcı elemanların bu ikisinden meydana gelen zarfa göre tasarımının yapılması gerekmektedir. (ideStatik bunu otomatik olarak yapıyor)
2) Yarı rijit diyaframın kullanılması zorunlu olan binalar;
i) A2 veya A3 türü düzensizliği olan binalar,
ii) Kirişsiz döşemeli binalar,
iii) Rijit bodrum katları dolayısı ile geçiş katı döşemeleri bulunan binalar,
iv) Başka bir sebeple geçiş katlarının ve döşemelerinin oluştuğu binalar,
3) Yarı rijit diyaframın kullanılması konusunda yoruma dayalı yönlendirilen binalar;
i) Düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin meydana geleceği, planda düzensiz binalar. (Buradan benim anladığım; kiriş derinlikleri ve düşey taşıyıcı sistem kesitlerine kıyasla çerçeve açıklığı fazla olan veya A1 düzensizliği olan binalar)
4) Burada kendi adıma dikkatimi çeken asmolen yada nervür diye tabir edilen tek veya çift yönlü dişli döşemeler ve bu döşemelerde kullanılacak bina diyaframı konusunda herhangi bir hususa değinilmemiş olması.
5) Döşemelerdeki düzlem içi kuvvetlerin araştırılması ve düşey taşıyıcılara deprem etkilerinin güvenle aktarılmasının hesapla gösterilmesi hususunda, elastik diyafram yada sonlu eleman tabiri ile döşemelerin bina hesabına dahil edilmesinin şart koşulduğu her binada yapılması gerektiğini anlıyorum. (İlgili maddeler 3.6.2.2, 4.5.6.5, 4.5.7.1, 4.5.7.3, 7.11.3, 7.11.5)
6) Son olarak programla alakalı düzenlenmesi gerektiğini düşündüğüm hususlar;
i) Analiz ayarları sihirbazında herhangi bir katı veya katları rijit olarak seçilen binalarda diyafram tipi seçiminde ‘Rijit Diyafram’ seçiminin inaktif hale getirilmesi,
ii) 7.11.3 ve 7.11.5 maddeleri tahkikinin sadece A2 veya A3 düzensizliğinin işaretlendiği binalarda değil geçiş döşemelerinin bulunduğu veya kirişsiz binalarda da yapılması, en azından bunun analiz ayarlarında opsiyon olarak seçilebilmesi. (Geçiş döşemeleri olan, A2 ve A3 düzensizliği olmayan bir binada döşemelerde bu tahkiklerin yapılması neticesinde çıkan olumsuzlukları gösteren örnek bir projeyi gönderi ekinde paylaşıyorum.)
Son düzenleme:
